NIYET ILE AMEL DENGESI

Niyet, “Bir seyi yapmaya önceden karar verme; düsünce, endise; amaç; plan.” demektir. Niyetsiz, amaçsiz, plansiz, basibos, basibozuk iyi bir düsünce veya amel olamaz. Niyet, kalpten dogar, kalpte yasar, amele dönüsür ve kalpte nihayete ererek vazifesini tamamlar. Niyet; kalbin hemen veya sonucu itibariyla maksada uygun buldugu, yani bir yarari saglayacagina yahut bir zarari savacagina hükmettigi fiile yönelmesidir.
Islam alimleri niyetle amel arasinda ruh-beden misali bir iliski bulundugunu, niyetin kullugun sirri, amelin özü, ruhu ve diregi oldugunu belirterek amellerin Allah katinda degerli veya degersiz sayilmasi hususunda oldugu gibi dünyevi sonuçlarini belirlerken yapilacak degerlendirmeler bakimindan da niyetin büyük önem tasidigini vurgulamistir.
Biz de bu sayimizda niyet ile amel iliskisine ve dengesine isaret ettik. Her ikisinin de iyi, güzel, saglikli, dogru, salih olmasi; birlikte yol almalari; daha bastan veya devam eden iliski boyunca herhangi bir hasara, hüsrana, kirima, bozulmaya, çürümeye, yipranmaya, zarara ugramamalari en hassas, en temel meseledir. Bu sebeple niyetin temiz ve güzel olmasi gibi amelin de temiz ve güzel olmasi, her türlü bozukluklardan arindirilmasi elzemdir.
Dilimizde bir de art niyet diye bir tabir vardir. Art niyet; bir düsüncenin arkasinda gizli tutulan kötü niyet; art düsünce, demektir. Bir kimsenin niyeti daha bastan kötü de olabilir. Yahut basta iyi niyet ile çikilan bir yolda nefsin ve seytanin saptirmasina kapilarak niyet sonradan da bozulabilir.
Bütün bu olumsuzluklara, bozulmalara, kötülüklere karsi kisinin daima agah olmasi, salihlerle birlikte bulunmasi, kalbini ve amelini düzenli olarak tashih etmesi, sahihlestirmesi, sihhatini muhafaza etmesi, bir mürsidin murakabesinde arinmasi, yenilenmesi zaruridir.
Ahiret veya dünya ameli olsun, bir insan ilk önce niyet eder. Niyet etmeksizin bir amalde, ibadette, iste, çalismada bulunmak mümkün degildir. Insana bahsedilen irade, istek, gayret, çaba, amel, is isleme gibi bütün hareketlerin çekirdegi, özü niyettir. Niyetlenmek ama o isi meydana getirmemek de bir kusur, bir noksanliktir. Iki kanatli kus misali niyet ile amelin ölçülü, dengeli, saglikli, saglam, güzel ve birlikte bulunmasi ne büyük bahtiyarliktir.

AMELLERE DEGER KAZANDIRAN NIYETTIR
PROF. DR. ALI AKPINAR

Abdullah bin Mübarek söyle anlatir: Bir gün dostlarimla birlikte bahçemizde egleniyorduk. Mevsim, agaçlarin türlü meyvelerle yüklü oldugu bir zamandaydi. Geceye kadar yedik içtik, sonra da uyuduk. Ben ud ve tambur çalmaya çok düskün birisi idim, Geceleyin kalktim ve çalmaya basladim. Sinan da sarki söylemek istedi. Basimin üstündeki bir agaçta da öten bir kus vardi. Elimde bulunan ud ise istedigim gibi çaliniyordu. Ansizin su ayetin okundugunu duydum. “Inananlarin gönüllerinin Allah’i anma ve O’ndan inen gerçege içten baglanma zamani daha gelmedi mi?” Bunun üzerine ben evet, Allah’a yemin ederim ki onun zamani geldi dedim, udu kirdim, yanimda bulunan arkadaslari gönderdim. Iste bu olay, benim zühd hayatina yönelmeme sebep oldu.

KALBINI HAKK’A ÇEVIR
PROF. DR. IBRAHIM BAZ

Niyet, insanin kendisiyle yaptigi bir iç sözlesmedir. Kelime manasi itibariyle bir seyi yapmayi önceden akla yerlestirme, kararlastirma ve zihinde tasarlama gibi anlamlara gelmektedir. Iste bu yönleriyle niyet, insanin kendi hayatinda elde etmek istegi hususlarda bizzat kendisiyle ahitlesmesidir. Bu iç ahitlesme, ister dini alanda ister dünyevi alanda olsun, kisinin hayatini anlamli kilmasi ve bir gaye çerçevesinde yasamasi için temel ilkedir. Yapilan islerin anlami ve degeri, niyete göre sekillenir. Böyle oldugu için de niyet, istemek fiilinden ayrilir. Çünkü niyette istek ve eylem birlikteligi vardir. Ayrica konuya dini açidan bakildiginda niyet, ne olursa olsun istemek degil, kisinin hayirli olana talip olmasini ifade eder. Niyet edilen sey gerçeklesirse sükür, gerçeklesmezse onun ya hayirli olmadigi veya vaktinin gelmedigi yahut o hayrin hak edilmedigi düsünülür.

KALBIN IRADESI NIYET
PROF. DR. MAHMUD ESAD ERKAYA

Niyet; bir eylemi gerçeklestirme yönündeki kesin kasit, amaç ve içten bir istektir. Her ise baslamadan önce zihinde olusan bu tasarim süreci, eylemin neden ve nasil yapilacagini belirler. Bu ön hazirlik, yapilacak amelin kiymetini tayin eden en önemli asamadir. Özellikle ibadetlerin ve iyi amellerin kabul görmesi için bunlarin halis bir niyetle yapilmasi esastir. Amellerin sadece seklen yerine getirilmesi yeterli degildir. Amellerde asil olan gönülden gelen samimi bir niyetle icra etmektir. Niyet, siradan eylemleri aliskanlik olmaktan çikarip ibadete dönüstürür. Ibadetleri ise zorunlu bir görev olmaktan çikararak Allah rizasi için yapilan bilinçli bir amel haline getirir. Böylece ameller, sekilden öteye geçerek derin bir anlam ve deger kazanir. Bu baglamda, amellerin niteligini ve sonuçlarini etkileyen en temel faktör niyettir.

Dosya yazilarinin tamami derginin 2025 Agustos sayisinda.