Isimler, kendilerine izafe edilen anlamlariyla birlikte yasar. Anlam, varligin ve olusun temel bir cüzünü teskil eder. Anlami olmayan hiçbir sey yoktur yeryüzünde. Çünkü Allah’in sözlü ayetleri olarak tesmiye edilen kainat basli basina bir anlamdir. Küçük âlem denilen insanin bizatihi kendisi basli basina bir anlamdir. Insanin yeryüzündeki uyanisi da öncelikle bu anlama dogmasiyla gerçeklesir. Anlama dogan insan, kulluk bilincinin ve acziyetinin daha bir suuruna erer. Bu suur, insanda idrak hissini besleyen en temel kaynaklardan birisidir. Idrak bir irmak gibidir. Kalp ise bir deniz. Idrak, dünyevi mesgalelerle köreldikçe, paslandikça o irmak kurumaya yüz tutar. Idrak kuruyunca, kalp de manevi bir kuruyusa, çoraklasmaya maruz kalir. Kalbin ölümü, insan için anlamin da ölümü demektir. Anlami kaybeden insan, önce kendini sonra Yaratici’yi kaybeder.
Idrak nedir? Insan aklinin duaya, kiyam ve secdeye durmus halidir idrak. Bir anlayis ve kavrayis cehdidir. Bir kesif sürecidir. Bu kesfin en can alici merhalesi ise insanin sadece acziyetini idrak etmesi degil idrakin de acziyetini idrak etmesidir. Hazret-i Ebubekir’e nispet edilen söz bu idrakin acziyetini harikulade bir incelikle serh eder: “Idrakin aczini idrak, en büyük idraktir.” Bu kavrayis ve anlayis derinligi, insan için öncelikle bir pusula hükmündedir. Öyle ya, insan ne dogumuna ne de ölümüne kendisi karar verebilir. Her sey, Ilahi takdirin kural ve kaideleri içinde gerçeklesir. Insan bu kural ve kaidelere ne bir ekleme ne de onlardan bir çikarma yapabilir. Çünkü insan fani bir varliktir ve mezar taslarindaki Hüve’l Baki ifadesi bu hakikatin yalin ve veciz bir serhidir.

(Yazinin tamami derginin Subat, 2020 sayisinda.)